Cinsiyet Nedir?
İnsan, hayvan ya da bitkilerde üreme etkinlikleri açısından erkekle dişiyi ayırt ettirici özellik. Hayvanlarda ovosit ya da ovotit, bitkilerde oosfer adı verilen, önemli ölçüde yedek besin taşıyan, az hareketli, döllenebilir hücrelerin yapımı bütün canlılarda dişinin görevidir. Kimi canlılarda da (doğurgan hayvanlar, tohumlu bitkiler) dişi, döllenmiş yumurtayı içinde taşır, korur ve besler, sonunda körpe bir birey doğurur ya da oluşturur (hayvanlarda buna yavru, bitkilerde ise tohum denir). Yavruyu sütle beslemek yalnızca memeliler sınıfında görülür. Erkek ise hayvanlarda da, bitkilerde de spermatozoit adı verilen, yedek besinsiz, çok hareketli, bir sürü dölleyici hücre oluşturur. Bununla birlikte, yüksek yapılı bitkilerde spermatazoitler, erkek organlarda çok sayıda bulunan çiçek tozlarının içinde oluşur. Dişi hücrelere kavuşmak için, erkek hücreler sürekli yer değiştirir; iç döllenme olan canlılarda ise çiftleşme hareketi çoğu zaman erkeklerin girişimiyle olur. Bunun dışında, kimi canlılarda başka cinsiyet yapıları görülür: Erdişilik, basit hayvanlarla bütün bitkilere özgü bir cinsiyet yapısıdır: erkek ve dişi organlar aynı canlı varlık üzerinde yer almaktadır. Partenogenez, döllenmeyi ve bundan ötürü erkeğin varlığını gereksiz kılar. İzogami; iki cinsin birbirine benzerliğinin söz konusu olduğu, önemli ve ender bir durumdur. Burada döllenme eşeyli bir üreme biçiminde olduğundan iki ayrı cinsin varlığına gerek yoktur. Cinsiyet organlarına bağlı olmayan ikincil cinsiyet belirtileri, güvercinlerde olduğu gibi çok belirsiz olabilir. Kimi canlı türlerinde dış etkenler cinsiyetin değişmesine neden olur; örneğin genetik bakımdan erkek olan sivrisinek kurtçukları, 7 gün süreyle 29°C'ta tutulurlarsa tümü dişi olur. İnsanlarda cinsiyetin belirlenmesi döllenmeyi yapan dişi ve erkek gametlerdeki cinsiyet belirleyici X ve Y kromozomlarının yan yana gelip gelmemesine bağlıdır. Erkek gametlerinde cinsiyet belirleyici X ve Y kromozomları yan yana bulunur; dişilerde ise yalnız iki tane X kromozomu vardır. Döllenmeyi yapacak gametler ikiye bölündüklerinden dişi ovumlarında yalnız X kromozomu, erkek spermatozoitlerindeyse eşit sayıda X ve Y kromozomu taşıyan tohumlar vardır. Bunlardan yalnız bir tanesi dişi yumurtayı dölleyeceğinden, döllenmiş yumurtada XX olması durumunda dişi, XY olması durumunda erkek embriyon oluşur. X ve Y kromozomlarının çeşitli nedenlerle eksik ya da artık sayıda bulunması araeşeylilik ve erdişilik gibi cinsiyet bozulluklarına yol açar. Kalıtım yasaları, doğada dişi ve erkek sayısını eşit olarak dağıtır. Erkek çocukların küçük yaşlarda kız çocuklara oranla daha çok ölmesi ve erkeklerin ortalama yaşının kadınlarınkinden daha az olması, iki cins arasındaki eşitliği bozacak etkenler gibi gözükmesine karşın, iki cinsin doğum oranlarında erkeklerin dişilere oranla daha çok olması, bu dengesizliği ortadan kaldırır. Doğadaki diğer canlılar da, yaşam biçimlerinin gerektirdiği oranda dişi ve erkek cinsiyete sahip olurlar. Hemofili, daltonizm, bazı enzim eksiklikleri gibi kalıtımsal hastalıklar, cinsiyet kromozomlarına bağlı olarak kuşaktan kuşağa geçerler.
