Cıva Elementi Ve Kullanım Alanları
Periyodik cetvelin IIB grubuna dahil, gümüş beyazı renkte metal element. Oda sıcaklığında sıvı olan biricik metaldir. Doğada serbest hâlde ve gümüş ya da altın malgaması biçiminde pek az, daha çok zencefre (sinabr) minerali (HgS) şeklinde genellikle İspanya, İtalya, Meksika ve Japonya'da bulunur. Türkiye'de de Ödemiş (Halıköy) ve Konya zencefre filizleri işletilir. 600°C üzerinde kavrulan zencefreden çıkan cıva buharının yoğunlaştırılmasıyla elde edilir. Cıva, oda sıcaklığında havada oksitlenmez. Isıtılırsa 350°C'ta yavaş bir yükseltgenmeye uğrayarak yüzeyi kırmızı HgO katmanıyla örtülür. Sıcak, derişik nitrik ve sülfürik asitlerde kolayca çözünür. Alkalilerde çözünmez. Metalik cıva buharı ve çoğu bileşikleri zehirlidir. Bileşikleri sentezlerde çok kullanılır. Periyodik cetvelin IA, IB, IIA, IIB grubu metalleri ve kurşun ya da kalayla kolayca alaşımlar (malgama, amalgam) verir. Gümüş-kalay-cıva malgaması diş dolgusu olarak kullanılır. Metalik cıva, alaşımlarından başka çeşitli elektrotların yapımında, barometre ve termometrelerde, hava boşaltma tulumbalarında ve cıva-buharlı lambalarda kullanılır. Cıva-buharlı lamba, morötesi ışınımı bol bir beyaz ışık verir. Cooper-Hewitt lambası da denen bu lambalar fotoğrafçılıkta ve tıp alanında da kullanılır. İçinde cıva buharı bulunan ve elektrotlarından biri demir, diğeri cıva olan bir tüple alternatif akım doğru akıma çevrilebilir. Cıva bileşiklerinin de geniş bir kullanım alanı vardır. Beyaz, kristal yapılı bir katı olan cıva (2) siyanat [Hg(ONC)2] ya da cıva fülminat, darbelere duyarlıdır ve detonatör olarak kullanılır. Renksiz, kristal yapılı bir katı olan cıva (2) klorür ya da süblime, çok zehirli olmakla birlikte, seyreltik çözelti hâlinde antiseptik olarak, ayrıca mantar öldürücü ve polimerleştirme işleminde katalizör olarak kullanılır. Doğada beyaz, rombik kristaller hâlinde bulunan cıva (2) klorür ve elektrot olarak da kalomel ve cıva içeren pil (Weston pili), standart bir elektromotor kuvvet verir. Cıva (2) sülfür (HgS) siyah renktedir. Kırmızı HgS vermiyon adıyla boya olarak kullanılır.
