Fatımîler
10-12. yüzyıl arası Mısır ve yöresinde hüküm süren bir hanedan; kendilerini Hz. Muhammed'in kızı Fatıma soyundan gelmiş sayıp yeryüzünü Tanrı temsilcisi olarak yönettiklerini ileri süren Şiî-Batınî hükümdarlar ailesi (910-1171). İsmailiye mezhebine bağlı olan Ubeydullah, Kuzey Afrika'ya geçerek Aglebilere son verdi. Halife seçilerek Rakkan'da yönetimi ele geçirdi (910). Mehdiye adıyla kurduğu kenti başkent yaptı. Zamanında, Kuzey Afrika, Fatımîlerin eline geçti. Endülüs Emevîleri engelini aşamayan Fatımîler, Mısır'a yöneldiler. Mısır ancak 969'da alınabildi. Kahire başkent oldu. Daha sonra Mekke ve Medine alındı. Şam ele geçirilerek, sınır Trablusşam'a kadar uzatıldı (998). Muntansır (1036-1094) zamanında Kuzey Afrika, Mısır, Sicilya, Suriye ve Batı Arabistan Fatımî topraklarına katıldıysa da 1071'de Kudüs, 1076'da Şam, Selçukluların eline geçti. Kuzey Afrika'da Ziriler, batıda Normanlar, Fatımî egemenliğine son verdiler. Halife Amir'in öldürülmesi (1130) üzerine durum daha da kötüleşti. Adid (1160-1171) döneminde, Haçlıların Kahire'yi kuşatması üzerine Selahattin Eyyubî'den yardım istendi. Mısır'da durumu düzene koyan Selahattin Eyyubî, Eylül 1171'de Bağdat Abbasî halifesi adına hutbe okutarak, Fatımî Halifeliği'nin sona erdiğini bildirdi, Fatımîler, Eski Fustat örenlerinin yerinde Kahire'yi kurarak bilim ve bayındırlık alanında büyük atılım yapmışlardır. Günümüzde İslâm dünyasının ünlü medreselerinden biri olan Camiülezher (El'Ezher), Fatımîler tarafından kurulmuştur (970-972).
