İdrarın İnsan Böbreğinde Oluşumu
İnsan böbreğinde idrar oluşumunda süzülme,geri emilme ve salgılama evreleri vardır.
1.Süzülme :
Yüksek kan basıncı etkisiyle glomerulus kılcal damarlarından bowman kapsülüne amino asitler,glikoz,inorganik maddeler,üre ,ürik asit ve su geçer.Bu olaya süzülme denir.Süzülme sırasında ATP harcanmaz.Böbreklerde üre yeterince süzülmez ise kanda üre miktarı artar buna üremi hastalığı denir.Soğuk havalarda glomerulus kılcallarında büzülme gerçekleştiği için süzülme hızı ve miktarı artar.
2.Geri emilme :
Glomerulustan bowman kapsülüne süzülen sıvının hepsi dışarıya atılmaz. Süzüntü içinde bulunan su,glikoz,amino asit,inorganik tuzların nefron kanallarındaki hücrelere alınmasına geri emilim denir.Geri emilen maddeler nefron kanallarını saran kılcal damarlara geri verilir.
Proksimal tüpde geri emilme :Su ozmoz ile,glikoz ve amino asitlerin tümü , vitaminler,amonyum,Na,CI,HCO aktif taşıma ile geri emilir.Hidrojen iyonlarıda yoğunluğa bağlı olarak aktif veya pasif olarak geri emilir.
Henle kulpunda geri emilme : Klor iyonları aktif taşıma ile geri emilirken, sodyum iyonları da pasif olarak geri emilir.Henle kulpunun çıkan kolundan su geri emilmez.Henle kulpu idrardaki suyun azalmasını sağlar.Bu nedenle çöl hayvanlarında henle kulpu daha uzundur.
Distal tüp : Su ve sodyum geri emilimi devam eder.Suyun geri emiliminin tamamlandığı kısımdır.Geri emilen su miktarı Antidiüretik hormonun (Vazopressin) etkisi ile sağlanır.Bu hormon distal tüp ve idrar toplama kanalına etki ederek geri emilimi sağlar.Ayrıca Distal tüpe etki eden aldosteron (Mineralkortikoidler) hormonu da minarel ve tuz miktarını dengede tutar. Distal tüp üreyi geçirmediği için,üre geri emilmez.Parat hormun distal tüpden Ca geri emilimini sağlar.
Sağlıklı kişilerde glikoz ve amino asitlerin tamamı,suyun % 99'u,sodyum iyonlarının % 99.5'i,ürenin % 50'si,tuzun %98'i geri emilir.
Her maddenin kandaki normal değerine eşik değer denir.
3.Salgılama :
Süzülme ile bowman kapsülüne geçemeyen maddeler, kılcal damarlardan aktif taşınma ile kanalcığa geri geri verilir.Bu olaya salgılama veya aktif boşaltım denir.Amonyak,hidrojen ve potasyum iyonları ve çeşitli ilaçlar kanalcıklara aktif boşaltım ile geçirilir.
