Ses Nedir?
Hava ya da su gibi esnek bir ortamda ilerleyerek bir aletle saptanabilen ya da insan kulağında işitme duyusuna yol açan basınç değişimi, parçacıkların yer değiştirmesi ya da gerilme gibi mekanik düzensizlik. Kulak sese karşı çok duyarlı olup 16 hertz ile 20.000 hertz arasındaki frekansları algılayabilir. Bunun altındaki ve üstündeki sesler ya da titreşimler, sesaltı ve sesüstü olarak adlandırılır. Esnek bir ortamda ses, boyuna dalgalar hâlinde yayılır. Ses kaynağının hemen yanındaki ortamın bir bölümü sıkışıp esneklik özelliğinden ötürü yeniden genleşerek öte yanındaki bölümünü sıkıştırır ve bu böyle sürerek dalga hareketi ilerler. Ses dalgalarının hızı ortama ve sıcaklığa bağlıdır ve ışık hızının daima altındadır.
Sesin havadaki hızı ilk kez 17. yüzyılda ölçülmeye çalışıldı. Daha sonra yapılan ölçümlerde sesin 10°C'taki hızı 337,2 metre/saniye, 0°C'taki hızı da 331,1 metre/saniye olarak bulundu. Sesin tatlı sudaki hızı 1.410 metre/saniye, deniz suyundaki hızı ise 1.540 metre/saniye olarak saptanmıştır. Gazlarda ses hızı, sıcaklığın yanı sıra gazın cinsine ve yoğunluğuna da bağlıdır. Bu hız sıvılarda daha büyük, katılarda ise çok daha büyüktür. Genel olarak herhangi bir ortamdaki ses hızı ortamın esneklik katsayısına ve yoğunluğuna bağlıdır. Bir diyapazonun meydana getirdiği sesin belli bir frekansı vardır. Ancak çoğu sesler birçok frekansın karışımı olup bileşik ses durumundadır.
Belli frekanstaki bir sesin duyulabilmesi için şiddetinin belli bir eşiğin üzerinde olması, yani birim alana getirdiği gücün minimum bir düzeyi olması gerekir. Bu güç f=32 hertz için 5400 x 10-12, f = 128 için 1,06 x 10-12 ve f=2048 için 0,0004 x 10-12 watt/cm2'dir. Kulağın en duyarlı olduğu frekanslar 2.000 hertz dolaylarıdır. Sesler, kulakta meydana getirdiği işitme büyüklüğüne göre de "yükseklik" özelliğine sahiptir. Ses yüksekliği, sesin şiddetine bağlıdır. Ancak aralarında basit bir ilişki yoktur. Desibel ölçeğinde bir sesin şiddeti eşik şiddetine logaritmik olarak bağlıdır. Ancak kulağın duyarlılığının frekansla birlikte değişmesi, bu ölçeğin zayıf tarafını oluşturur. Bunun için eşdeğer yükseklik birimi olarak fon ölçeği kullanılır. Ses dalgaları da ışık gibi yansıma (yankı olayı), kırılma ve kırınım özelliği gösterir. Kırılma için örnek, rüzgâr ve sıcaklık farklarının atmosferde tıpkı ışık için serap olayının meydana gelişine benzer bir etkiye ses dalgalarında yol açmasıdır. Bu olay atmosferde sesin yayılma sınırını doğrudan etkiler. Ses dalgalarının kırınımı ise köşenin bir yanındaki sesin öbür yanından duyulmasını sağlar.
