Terkibi Bend, Tercii Bend Nedir?
Divan şiirinde gazel uzunluğundaki bendlerle kurulmuş nazım biçimleri. Biçim özellikleri şunlardır: Terkibi bendde, her bend iki parçadan birleşiktir: Vasıta ve terkibhane. Vasıta, bendlerin son beyitleridir. Vasıta beytinin dizeleri kendi aralarında uyaklıdır. Terkibhane, vasıtanın üstündeki beyitlerin bütünüdür. Bunların uyak örgüsü iki çeşittir:
a) Bütün dizelerde bir uyak kullanılmaktadır.
b) Beyitlerin uyak örgüsü, gazel biçiminde olduğu gibidir. Bu ikinci biçim daha yaygındır. Bendlerde en az 5, en çok 10 beyit bulunur. Birinci bendde kaç beyit varsa, öteki bendlerde de o kadar beyit olması gerekir. Bendlerin sayısı da en az 5, en çok 12 olur. Terkibi bend biçimi ile, felsefî ve toplumsal düşünceler, zamanın kötülüklerinden yakınmalar ve mersiyeler (ağıtlar) yazılmıştır. Terkibi bend ile yazılan şiirlerin en ünlüleri, Baki'nin "Kanunî Mersiyesi", Bağdatlı Ruhi'nin "Terkib"i, Ziya Paşa'nın "Terkibi Bend"idir. Tercii bend, terkibi bend gibi, 5-10 beyitlik bendlerden kurulur. Dize kümelenişi ve uyak düzeni şöyledir:
1) aaaaaaaaaaaaBB ccccccccccccBB.
2) aa xa xa xa xa xa BB cc xc xc xc xc xc BB... Tercii bendde de, her bend iki parçadan birleşiktir: Vasıta ve tercihane. Vasıta, bendlerin son beyitleridir. Birinci bendin vasıta beytinin dizeleri kendi aralarında uyaklıdır; bu beyit hiç değişmeden, öteki tercihane, vasıtanın üstündeki beyitlerin bütünüdür. Bunların uyak örgüsü de terkibhanede olduğu gibidir. Terkibi bend ile tercii bend arasındaki ayrım, vasıta beytinin her bend sonunda değişip değişmemesinden ibarettir.
