Afganistan Ülkesi
(Afganca: Da Afganistan Dimukratik Comhuriyat; Fr.: République d'Afghanistan; İng.: Republic of Afganistan), Batı ve Orta Asya arasında, yüzyıllardan beri Hint, İran, Çin ve Sovyetler Birliği'ni birbirine bağlayan yollar üzerinde bulunan ülke. Batıda İran, kuzeyde Batı Türkistan, doğu ve güneyde Pakistan ile sınırlanır. Ayrıca kuzeydoğuda, yaklaşık 100 km. uzunluğunda dar bir sınırla Çin'in Doğu Türkistan bölgesiyle komşudur. Başlıca kentleri: Başkent Kâbil (1.179.341), Kandehar (205.177), Herat (159.804), Baglan (111.000). Dağlar, derin vadilerle parçalanmış platolar ülkenin en geniş bölümünü kaplar. Çok şiddetli karasal iklime sahiptir. Yaz ve kış ortalamaları arasında büyük fark vardır. Yıllık yağış tutarları azdır. Özellikle güneybatısı çöl koşulları altındadır. Bu nedenle çoğu Amuderya ve İndus'un kolları olan akarsularının rejimleri düzensizdir. Nüfus, etnik yapısıyla oldukça karışıktır: Peştular (%60), Tacikler (%25-30), Özbekler (%5). Ülkenin ulaşım özellikleri çok yetersizdir. Karayolu ağı son yıllarda yeni yeni kurulmakta ve modernleşmekte, 1955'ten beri başlıca kentleri birbirine bağlayan havayolları ulaşımı gittikçe gelişmektedir. Kâbil ve Kandehar'da birer uluslararası havalimanı vardır. Ekonomi hemen hemen tümüyle tarıma bağlıdır. Çalışan nüfusun %90'ı tarımla uğraşır. Göçebelik ve yaylacılık yaygındır. Afganistan, ticaret yollarının kavşak noktasında bulunmasından dolayı eski çağlardan beri pek çok akınlara uğradı. 1747'de Ahmet Şah Dürrani'nin başa geçmesiyle kurulan Afgan Krallığı, 1960'ta Zahir Şah döneminde meşruti monarşiye dönüştü. 1973'te eski başbakan Muhammet Davut bir darbeyle cumhuriyet ilân etti. 1978'de ülkede Nur Muhammet Taraki'nin başkanlığındaki Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin (ADHP) yönetiminde sosyalist bir devlet kuruldu. ADHP daha sonra kendi içinde bölünmelere uğradı ve Hafızullah Amin, bir darbeyle Taraki'nin yerine başa geçti. Tüm bu karışıklık, 1979 Aralığı'nda Sovyetler Birliği'nin, ADHP'nin kendi doktrinlerini savunan kanadına yardım etmek amacıyla ülkeye girmesi ve Babra Karmal hükümetinin yönetime gelmesiyle sonuçlandı. Bu durum ülke çapında bir ayaklanmaya neden oldu. Müslüman mücahitler Sovyet güçlerine karşı "cihat" ilân ettiler. Çıkan çatışmalarda on binlerce Afgan öldü, yaklaşık iki milyonu da Pakistan ve İran'a kaçtı. Mücahitlerin silâhlı direnişi özellikle 1984'te yoğunlaştı. afganistan" href="/afganistan.htm">afganistan" src="https://www.bilgifeneri.com/ansiklopedi/01/AFGANISTAN-ulkesi1.jpg" style="float:right; " /> Sovyetler, BM Genel Kurulu'nun Afganistan'daki yabancı birliklerin çekilmesini öngören 2 Ocak 1984 tarihli kararını uygulamaya yanaşmadı. 1986'da ADHP Genel Sekreterliği'nden uzaklaştırılan Babra Karmal'ın yerine geçen Muhammed Necibullah ülkenin yeni önderi oldu. Sovyet birliklerine ve Kâbil hükümetine karşı direnişi sürdüren güçler arasında Afgan Mücahitleri İslâmî İttihadı ile Hizb-i İslâmi yanında ADHP'nin halk kanadı da yer aldı. 14 Mayıs 1988'de 8,5 yıldan beri Afganistan'da bulunan Sovyet askerlerinin yavaş yavaş çekilecekleri açıklandı. Sovyetler 13 Şubat 1989'da Afganistan'daki son askerlerini de çektiler. Sovyetlerin çekilmesinden sonra devam eden iç savaş sırasında direnişçi gruplar 1992'de Kabil'e girerek Necibullah yönetimine son verdiler. İslâm Cumhuriyeti ilân edilen ülkede iç savaş durmadı. 1994'ten sonra güç kazanan Taliban hareketi, 1996'da Kabil'e girdi ve katı bir İslâmcı yönetim kurduysa da ülkedeki çatışmalar ve belirsiz durum devam etti. Çatışmalar nedeniyle ülke nüfusunun yaklaşık 1.5 milyonu Pakistan'a, 1.4 milyonu da İran'a göç etti.
