Aiskhylos (Aishilos) Kimdir?
(Eshilos okunur) (İ.Ö. 524 Eleusis - 456/455 Gela / Sicilya)Yunanlı trajedi şairi. Toprak sahibi soylu bir ailenin çocuğudur. Pers Savaşları'na katıldı ve Atina'nın Helen uygarlığının merkezi olarak yükselişine tanık oldu. "Perse" (Persler) adlı oyunuyla Atina'da ödül kazandı (472). Siraküza kralı Hieron'un çağrısı üzerine oyunlarını sahnelemek amacıyla Sicilya'ya gitti. "Thebai Üçlemesi" (467) ve "Orestes" ile yeni ödüller kazandı. Sonra ikinci kez Sicilya'ya gitti ve orada öldü. Bir Bizans kaynağına göre, doksan trajedi yazmış ve tiyatro yarışmalarında yirmi sekiz birincilik almıştır. Ancak yedi trajedisi elimize eksiksiz olarak geçmiştir. Yunan tiyatrosunun babası diye bilinen Aiskhylos, yapıtları dünya edebiyatına mal olmuş ilk oyun yazarıdır. Ona gelinceye değin çok dar bir fiziksel ve sanatsal çerçevesi olan sahne sanatına birçok yenilikler getirmiştir. Koro üyelerinin sayısını azaltarak sahne üzerindeki eylemi odak noktası yapmış, yine karşılıklı konuşmaya ve sahne üzerindeki eylemine olanak tanımak için oyuncu sayısını birden ikiye, sonra üçe çıkarmış, kostüm ve dekoru geliştirmiştir. Birçok oyununda Homeros'un yapıtlarını kaynak almıştır. Süssüz ama değişken bir dille yazdığı trajedilerinde, mitolojik geleneği, çağının toplum ve ahlâk sorunlarını tartışma aracı olarak kullanmıştır. Günümüze kalan en eski Yunan trajedisi olan "Persler", alışılagelmiş mitolojik konular yerine güncel bir tarihsel olayı, Pers Kralı Kserkses'in Salamis Savaşı'nda küstahlığı yüzünden tanrılarca cezalandırılmasını işler ve Atina'yı yüceltir. "Thebai Üçlemesi"nin günümüze kalan tek bölümü olan "Epta epi Thebas" (Thebai'ye Karşı Yediler), tanrıların bir ailenin üç kuşağını etkileyen ve kardeşin kardeşi öldürmesiyle sonuçlanan lânetini konu alır. Yine bir başka üçlemenin elimize geçen tek oyunu "İketides"te (Yakaran Kızlar) başoyuncu, korodur. Kendileriyle evlenmek isteyen kuzenlerinden kaçan Danaos'un elli kızı, Argos kralına sığınmak isterler. Kral Pelasgos, kızları kurtarmak ya da ülkesini bir savaşa sokmak gibi bir ikilemle karşı karşıya kalır. Sonunda Danaos'un kızlarına sığınma hakkı tanır. Bir dörtleme olan "Orestes"in yalnızca üç bölümü bulunmuştur. Bu dev yapıt, Kral Agamemnon'un, karısı Kletemnistra eliyle öldürülüşünü, oğulun babasının öcünü alışını ve Tanrıça Athena'nın yardımıyla cezadan kurtuluşunu konu alır. "Prometheas Desmotis" (Zincire Vurulmuş Prometheus), insanoğluna ateşi veren Prometheus'un Zeus tarafından cezalandırılması konusunu işler. Dilin, koronun ve motiflerin kullanımında temel bir özgünlük gösteren bu trajedinin, yazarın tüm öbür yapıtları arasında özel bir yeri vardır. Tanrılara başkaldıran, kendine ve insanlığa yardım eden Prometheus'un kişiliği, sonraki çağlarda birçok sanatçıya esin kaynağı olmuştur. Yapıtları: "Perse" (Persler, 472), "Epta epi Thebas" (Thebai'ye Karşı Yediler, 467), "İketides" (Yakaran Kızlar, 463), "Orestia Trilogia" (Orestes Üçlemesi, 458: "Agamemnon", "Khoephori" "Eumenides"), "Prometheas Desmotis" (Zincire Vurulmuş Prometheus).
