Aristophanes Kimdir?
(Aristofanes okunur) (İ.Ö. 445 ?, Atina - İ.Ö. 395?, Atina)Yunanlı komedi yazarı. Yaşamı üzerine fazla bilgi yoktur. Atina'nın Marathon ve Salamis'te Persleri yendiği yükseliş döneminde doğdu, oyunlarının çoğunu, bu döneme son veren Pelopones Savaşları sırasında (431-404) kaleme aldı. Gerek Pelopones Savaşı'na, gerek savaşın başlatılmasında başlıca suçlu saydığı yoz, akıncı ve sömürgeci Atina demokrasisine karşı çıktı. Adları bilinen kırk dört oyunundan yalnızca on biri elimize geçmiştir. Tüm oyunlarında, arka plânda Pelopones Savaşı'nın bulunduğu güncel olayları konu almıştır. Metni bilinen en eski komedisi "Akharnes" (425), büyük bir barış övgüsüdür. "İrini" (Barış, 421) adlı oyunu yine onun derin barış özlemini dile getirir: Oyunun bir bağcı olan kahramanı, Barış Tanrıçası İrini'yi kurtarmak için gökyüzüne çıkar ve Savaş Tanrısı Polemos'un bir çukura kapattığı İrini'yi halkın yardımıyla kurtararak yeryüzüne iner. "Lisistrata" (411) adlı komedisiyle Aristophanes yurttaşlarını bir kez daha barışa çağırır: Oyuna adını veren kadın kahraman Lisistrata, erkeklerin savaşını sona erdirmek için Ispartalı ve Atinalı kadınlara kocalarına karşı cinsel greve gitmeyi önerir. Birleşen kadınlar sonunda erkekleri barış yapmaya zorlarlar. "Hippis"de (Atlılar, 424), Perikles'in ölümünden sonra iktidarı ele geçiren ve aşırı savaş yanlısı biri olan Kleon'u kıyasıya eleştirir ve alaya alır. En önemli komedisi sayılan "Ornithes" (Kuşlar, 414), Atina halkının daha iyi bir dünya özlemini dile getirir. Yaşadıkları dünyadan hoşnut olmayan iki Atinalı, kuşlar arasında "Bulutgugukkuşukenti"ni kurarlar. Dava açmaya çok meraklı Atina halkını ve yargı organlarını gülünç duruma düşüren "Sphekes"in (Eşekarıları, 422) en iyi sahnelerinden birinde, ölüm cezası isteğiyle yargılanan bir köpek, mahkemeye yavrularını getirerek yargıçların kalbini yumuşatmaya çalışır. "Eklesiazuse" (Kadınlar Meclisi, 392) adlı komedide, kadınlar devletin yönetimini ellerine alır ve bir tür toplumcu düzenin sözcülüğünü yaparlar. Son oyunu "Plutos"taysa (Zenginlik), Aristophanes, kör zenginlik tanrısının yeniden görmesini ve toplumsal zenginlikleri hakça dağıtmasını sağlar. Aiskhylos, Sophokles ve Euripides'le birlikte klasik Yunan tiyatrosunun dört büyük ustalarından biri olarak kabul edilen Aristophanes, aynı zamanda komedi türünün ilk büyük yazarıdır. Bir komedi şairi olduğu kadar bir öğretmendir de. Oyunlarıyla, Atina halkını siyasal ve kültürel yaşamlarındaki belirli aksaklıkları düzeltmeleri için etkilemek amacını gütmüştür. Yapıtları, dilinin zenginliği, güldürü ögelerinin çarpıcılığı ve keskin alaycılığıyla dikkati çeker. Gününün olay ve kişilerini canlandıran komedilerinin bugün de oynanabilmesi, geçerliliğini çağımızda da koruyan toplumsal sorunlara değinmiş ve ışık tutmuş olmasındandır.
