Brezilya Ülkesi
(Por.: Estados Unitos do Brasil), Güney Amerika'da federal devlet. Doğuda Atlas Okyanusu kıyıları (7.400 km), öteki yönlerde, Ekvator ve Şili dışında, bütün Güney Amerika ülkeleriyle sınırlanır. Dünyanın beşinci geniş ve Güney Amerika'nın en kalabalık ülkesidir. 1 federal bölge, 22 özerk devlet ve 4 federal araziden oluşur. Nüfus, karışık ırk ve etnik gruplardan meydana gelir: Melezler % 40 (saf yerlilerin sayısı az, Portekizli Ğyerli, yerli-zenci karışımı), %50 beyazlar, %10 zenciler ve bir miktar Asyalı (özellikle Japon ve Hintli). 5¡ kuzey paralelinden 35¡ güney paraleline değin uzanan, kıtanın iç bölümlerine doğru yayılan geniş ülke, büyük bölümüyle tropikal kuşakta kalır. Bununla birlikte ülke, doğal ve beşerî koşullar ve ekonomik gelişme aşaması bakımlarından farklı bölgelerden oluşur. Bu koşullar genel çizgileriyle şöyle özetlenebilir: Birkaç yerde 3.000 metreyi bulan doruklara karşın, Brezilya dağlık bir ülke değildir. Son derece büyük bir bölümü ova ve plato düzlükleriyle kaplıdır. Ülkenin %40'ı 200 metreden alçaktır. Yüksekliği 900 metreyi aşan yerlerin oranıysa, %3 kadardır. Ancak yer şekilleri bakımından görülen yalınlık, iklim, doğal bitki örtüsü, akarsular bakımından bozulur. Brezilya'nın %40'ını kaplayan Amazon Havzası, ekvator bölgesinde bir su ve orman ülkesidir. Dünyanın en büyük ve en çok su taşıyan ırmaklarından biri olan Amazon'un 3.100 km'lik çığırı bu bölgededir ve her yönde ulaşıma elverişlidir. Diğer önemli akarsular, San Francisco, Parana ve Paraguay'dır. Orta ve güney bölgelerde yerine göre yine orman, savan ve stepler yayılır. Nüfusun dağılışı son derece düzensizdir. Geniş Amazon Bölgesi'nde km2'ye düşen insan sayısı 1'den azdır. Brezilya Platosu'nun iç kesimlerinde de 2-5 kişi arasındadır. Nüfus, daha çok Atlas Okyanusu kıyısında ve kıyıya yakın kesimlerde toplanmıştır. Nüfus artış oranının hızı, ülkenin önemli ve hayatî bir sosyo-ekonomik sorunudur. Brezilya, fiziksel ve beşerî bakımdan farklı 5 bölgeye ayrılır. Kuzeydeki Amazon Bölgesi 3.381.000 km2'lik bir alana yayılmıştır. Bu geniş bölge, kauçuğun yurdudur. Ayrıca; su, orman, kayatuzu, kalay, boksit, manganez gibi kaynaklar bakımından da dünyanın en zengin bölgelerinden biridir. Ancak ağır ekvator koşulları ve ulaşım yetersizliği gibi nedenlerle bu kaynaklardan verimli bir biçimde yararlanılamamaktadır. Bu bölgede yer alan eyaletler ve merkezleri şunlardır: Acre (Rio Branco), Amapa (Macapa), Amazonas (Manaus), Para (Belem), Rondonia (Port Velho), Raraima (Boa-Vista), Kuzeydoğu bölgesi, 16. yüzyıldan beri Portekizlilerin yerleşmeye başladığı bir bölgedir. Yüzölçümü 1.548.000 km2 olan bölgede şu devletler bulunmaktadır: Alogoas (Macefo), Ceara (Fortaleza), Fernando de (Recife), Piaui (Teresina), Rio Grande de Sorte (Natal), Bahia (Salvador) ve Sergipe. Güneydoğu bölgesinin kıyı şeridi bitek ovalardan, iç kesimi ise savanlardan oluşur. Yüzölçümü 925.000 km2'dir. Bölgedeki devletler ve merkezleri; Espirito Sando (Victoria), Minas Gerais (Belo Horizonte), Rio de Janeiro (Niteroi), Sao Paulo (Sao Paulo) ve Guanabara'dır. Güney bölgesi, ülkenin en zengin yöresidir. Parana (Curitiba), Rio Grande do Sul (Porto Alegre) ve Santa Catarina (Florianopolis) adlı eyaletlerin yer aldığı bölgenin yüzölçümü 577.000 km2'dir. Merkez ve batı bölgesi, dağlar, yüksek platolar ve tabanları bitek vadilerden oluşur. Yüzölçümü 1.880.000 km2'dir. Bölgedeki eyaletler: Distrito Federal (Brasilia), Goias (Goliania), Mato Grosso (Cuiaba). Brezilya ekonomisi 19. yüzyılın sonlarına dek oldukça geri kalmış ve büyük ölçüde belli bir-iki ürüne bağlı durumdaydı. Daha sonra, tarımsal ürünler bir yandan çeşitlendirilmiş, öte yandan üretimleri artırılmıştır. Brezilya'nın başlıca ürünleri, mısır, şekerkamışı, kahve, kakao, tütün, soya, yerfıstığı, pirinç, muz ve ananastır. Çeşitli yeraltı kaynakları vardır ve endüstri de gelişmektedir. Brezilya, 1500'lerin başında İspanyol denizcisi Vincente Yanez Pinzon ve aynı yıllarda Pinzon'dan habersiz olarak Portekizli kâşif Pedro Alvarez Cabral tarafından keşfedildi. 16. yüzyıldan başlayarak Portekiz'in sömürgesi hâline gelen Brezilya'da, Hindistan ve Afrika'dan getirilen kölelerin emeğine dayalı bir ekonomi gelişmeye başladı. Daha sonraki dönemde Brezilya, Portekizli beyaz azınlıkların kendi aralarındaki iktidar çekişmelerine sahne oldu. Köle emeğinin kullanılıp kullanılmayacağı, bu çekişmelerin önemli bir parçasını oluşturuyordu. 1888 yılında köleliğin tümüyle kaldırılması, bir anlamda Brezilya İmparatorluğu'nun sonu oldu. I. Dünya Savaşı'na kadar olan dönem, malî dengesizlikler ve iç mücadelelerle geçti. Savaş sırasında, besin maddelerine olan talebin artması, Brezilya ekonomisine kısmî bir ferahlama getirdiyse de, 1920'lerde geniş ölçekli bir işsizlik ve ekonomik çöküş yaşandı. Halkın hoşnutsuzluğu, Birinci Cumhuriyet olarak adlandırılan dönemin sona ermesine ve Getulio Vargas'ın başkanlığında bir askerî diktatörlüğün işbaşına gelmesine yol açtı. II. Dünya Savaşı patlak verince, müttefikleri destekleyen Brezilya, Avrupa'ya birlikler gönderdi. Savaş sona erdiği zaman Vargas görevinden uzaklaştırıldı ve cumhuriyet ilân edildi. 1950'lerde, Brezilya'da ABD yatırımları dönemi açıldı. ABD yatırımlarıyla birlikte, ülke şiddetli iç çekişmelere sahne olmaya başladı. 1955'te Kubitschek, 1960'ta da Janio Quadras cumhurbaşkanı seçildiler. 1964 yılında, komünizm yanlısı olmakla suçlanan, dönemin cumhurbaşkanı Goulart, ordu tarafından desteklenen bir hükümet tarafından görevinden uzaklaştırıldı. Yerine, Genelkurmay Başkanı Castello Branco geçti. 1966'da Arthur da Costae Silva cumhurbaşkanı seçildi. Silva'nın 1969'da istifa etmesi üzerine, yönetim General Emilio Medici başkanlığında, üç generalden oluşan bir askerî diktatörlüğün eline geçti. 1974 yılında, Brezilya'da bir siyasal liberalleşme süreci başladı. Ordu her zaman etkinliğini korudu. 1980'lere dek ise, siyasî mücadele iki ana parti arasında geçti. 1979'da General Joao Baptista de Oliveira Figueiredo, 6 yıl için devlet başkanı seçildi. 1982 yılında, önde gelen iki muhalefet partisi bir seçim ittifakı oluşturdular. 15 Ocak 1985'te yapılan cumhurbaşkanlığı seçimiyle sivil yönetime geçildi, Tancredo de Almeida a Neves cumhurbaşkanı seçildi. Ancak Neves henüz göreve başlamadan ölünce yerine başkan yardımcısı Jose Sarney geldi. Bir tarım reformu yapılarak dengesiz toprak dağılımının yeniden düzenlenmesi sağlanmaya çalışıldı. Toprak sahiplerinin %1'lik bir kısmı tarım alanlarının hemen hemen yarısına sahipti. Ancak büyük toprak sahipleri ve ordu baskısı yüzünden reform amacına ulaşamadı. Kongre kararıyla yeni anayasa hazırlamak için bir kurucu meclis oluşturuldu. 15 Kasım 1986'da yapılan seçimleri Brezilya Demokratik Hareketi'nin lideri Guimaraes kazandı. 28 Şubat 1986'da yapılan bir değişiklikle eski para birimi olan Cruzeiro'nun yerine Cruzado para birimi olarak kabul edildi. 15 Kasım 1989'da yapılan başkanlık seçimlerinin I.turunda hiçbir aday gerekli çoğunluğu sağlayamadı. Aralık 1989'da yapılan II.tur seçimlerde ise Fernando Collor de Mello oyların %43'ünü alarak başkan seçildi. Mello'nun yolsuzlukla suçlanarak görevinden alınması üzerine, yerine meclis başkanı geçti.
