Çay Nedir?
İkiçeneklilerin çaygiller familyasından bir bitki (Thea sinensis ya da Camellia sinensis). Anayurdu Çin'dir. Yabanileri 10 metreye kadar boylanabilen ağaç hâlini alırlarsa da tarım bitkisi olarak çay, genellikle 1-3 m boyunda tutulan bir ağaççıktır. Yaprakları kışın dökülmez, sert derili, sivri ve dişli, kısa saplı, sarmal dizilişlidir. Çiçekleri pembemsi-sarımsı ya da beyaz renkli, hafif kokuludur. Meyveleri, odunlaşmış kapsül meyvedir. Çay düzenli nemli bir iklim ister. Genellikle tropikal ve yarı-tropikal bölgelerde kolaylıkla yetiştirilebilirse de başta Rize dolayları olmak üzere yurdumuzun Doğu Karadeniz Bölgesi'nde de yetişmektedir. Çay üretiminde kullanılan tür, Çin ve Hint çay ağaçlarının bir melezidir. Ürün, fidan 3 yaşını geçtikten sonra alınmaya başlanır. İçtiğimiz çay, bitkinin dal uçlarındaki taze yapraklarından üretilir. Bu yaprakların fermantasyona uğratılıp kurutulmasıyla elde edilir. Çay yaprakları eterik yağ ve "tein" taşır. Tein, kahvede bulunan kafeine çok yakın, uyarıcı bir maddedir. Çay, normal oranda içildiğinde dinlendirici, ferahlatıcı, fazla miktarda alındığında ise sinir sisteminde yıpratıcı bir etki yapar. Dünyanın başlıca çay üreticileri Çin, Seylan ve Hindistan'dır. Bu ülkelerde çay yaprakları çeşitli kokulu bitkilerle karıştırılarak bildiğimiz çaydan çok değişik çeşitler de üretilir. Türkiye'de çay üretimine 1878'de Japonya'dan tohum getirilerek başlanmıştır. Bu tohumlar örnek olarak dikilmiş, daha ciddî ve yaygın çalışmalar ise 1918 yılından sonra başlamıştır. Bu yıllarda Batum çevresinde başlayan çay tarımı örnek alınarak Rize ve Artvin çevresinde geniş çaplı dikimlere girişilmiştir. Bugün Artvin, Rize, Trabzon, Giresun ve Ordu illerinde çay tarımı yapılmaktadır. Üretilen bu çaylar önceleri imalathanelerde işlenmiş, modern anlamda ilk çay fabrikası ise 1948 yılında kurulmuştur. Türkiye'de 76.755 hektar alanda, yılda 139.523 ton kuru çay üretilmektedir (1997). Bugün ticarî çayın başlıca iki çeşidi vardır: Siyah çay ve yeşil çay. Siyah çay, yapraklar açıkta soldurulup nemli bir yerde mayalandırıldıktan sonra ateşte kurutularak elde edilir. Yeşil çay ise yapraklar soldurulup mayalandırılmadan kurutularak elde edilir.
