Çinko Elementi Ve Kullanım Alanları
BİLGİ : Çinko (Zn) periyodik cetvelin 2B grubuna dahil, mavimsi beyaz renkte, metal element. Aktif bir element olduğundan doğada serbest hâlde bulunmaz. Kuru havadan etkilenmez. Nemli havada, iyice oksitlenmesine engel olan ince koruyucu bir bikarbonat tabakasıyla örtülür. Kızıl derecede yeşil bir alevle yanarak çinko oksit verir. İndirgendir. Sıcakta su buharını ayrıştırır. İçindeki yabancı maddelerden ötürü adi çinko, seyreltik asitlerden etkilenerek çözünür ve hidrojenle çinko tuzlarını verir. Bakır, kurşun gibi güç oksitlenen metalleri çözelti hâlindeki bileşiklerinden çökeltir. Kaynar alkali çözeltilerde çinkat ve hidrojen vererek çözünür. Bileşimindeki çinko oranı genellikle %40-50 olan iki tür filizden üretilir. Kalamin (ZnCO3) tipi oksitli filizler ve çinko blent (ZnS) tipi sülfürlü filizler. Genellikle filizin zenginliğine göre, kuru ve yaş yollarla olmak üzere iki üretim yöntemi vardır. Kuru yolla üretimde, kalaminin uygun sıcaklığa kadar ısıtılıp ayrıştırılması ya da blentin 900°C dolayında kavrulmasıyla elde edilen çinko oksit (ZnO) kömürle indirgenerek metal açığa çıkarılır ve damıtılarak saflık derecesi %99,99 olabilen çinko elde edilir. Yaş yolla üretimdeyse, öğütülen filiz, seyreltik sülfürik asitle karıştırılır. Demir, kadmiyum ve bakır, ortamdan ayrılıp çözelti elektrolize tabi tutulur. Katotta biriken çinko, alev fırınında eritilir. Dünya çinko üretiminde başı çeken ABD'yi Kanada, Avustralya, Peru, Meksika ve Japonya izler. Avrupa'da ise başlıca üreticiler Polonya, İtalya, İspanya ve Almanya'dır. Çinko birçok bakır alaşımında, özellikle pirinçte bulunur. Üzerinde koruyucu bikarbonat tabakası bulunduğundan havadan etkilenmeyen çinko levhalar, damların kaplanmasında, basım işlerinde ve kuru pil yapımında kullanılır. Çeşitli sanat eşyaları yapımında da kullanılan çinko, su, organik maddeler, benzenli çözücüler gibi bazı ortamlarda demir ve çelik için etkin bir koruyucu kaplama metalidir. Ayrıca döküme elverişliliği, mekanik özellikleri ve maliyetinin düşük olması nedeniyle otomobil sanayiinde çok kullanılır. Çinkodan eczacılıkta da yararlanılmaktadır. Antiseptik olan tuzları merkezi sinir sistemine etki eder, çözündüklerinde zehirli ve yakıcı olurlar. Çinko klorür bazen kulak, burun, boğaz ve kadın hastalıklarında; çinko sülfat mikrop öldürücü ve kanamayı durdurucu olarak; çinko oksit de merhem şeklinde antiseptik olarak kullanılır. Ayrıca çinko klorür nem çekici, çinko oksit pigment özellikleriyle de bilinir.
KULLANIM ALANLARI :
Diğer metallerle çok sayıda alaşımın yapısına katılır. Otomotiv, elektrik ve donanım endüstrilerinde kullanılan döküm kalıplarının yapımında da çinko yer alır. Demir ve benzeri metallerin, korozyona karşı önlem amacıyla galvanizlenmesinde de kullanılır. Çinko oksit; boya, yazıcı mürekkepleri, sabun, tekstil ürünleri, elektronik aletler, kauçuk yan ürünleri, yer kaplamaları, plastik ve kozmetik ürünler gibi günlük yaşamımızın çeşitli tamamlayıcılarında karşımıza çıkmaktadır. Çinko sülfit floresan özelliğe sahiptir ve parlak kadranların, floresan lambaların, X-ışını ve televizyon ekranlarının yapımında kullanılır. Hayvanların beslenmesinde de önemli bir yer tutmaktadır.
