Ferhat İle Şirin
Ferhatname, Husrev ve Şirin, Şirin ve Perviz adlarıyla da işlenen ortak öykü. Konusunu Sasani Hükümdarı Husrev Perviz'in serüven dolu yaşamından alır. Hürmüz'ün oğlu Husrev'in tahta çıkmak için verdiği savaşım ve otuz sekiz yıl süren saltanatı (590-628) başta Şehname olmak üzere bütün tarihsel kaynaklarda geçer. İran şairi Nizami'nin Husrev ü Şirin mesnevisinin konusu ana çizgileriyle şudur: Şirin'in güzelliğini Şâpûr'dan dinleyen Husrev ona âşık olur ve Şâpûr'u, Şirin'i istemek için Ermen'e yollar. Şâpûr türlü oyunlarla Şirin'e Husrev'in resmini göstererek, onu hükümdarına âşık eder. Husrev, Şirin'le gününü gün ederken babası Hürmüz ölür ve tahtı ele geçirmek için Behramı Çupin ile çarpışmak zorunda kalır. Savaşı kazanmak için de, kızı Meryem'i almak koşuluyla Bizans imparatorundan yardım görür. Bu arada Şirin'den ayrı düşer. Şirin ise halasının ölümü üzerine hükümdar olmuş, bir köşk yaptırarak oraya çekilmiştir. Köşkün çevresi otlak değildir, süt bulunmamaktadır. Bu nedenle Şâpûr, Şirin'i su yolları ustası Ferhat'la tanıştırır. Bu serüveni duyan ve Şirin'i unutamayan Husrev, Ferhat'ı çağırtarak Bisütun Dağı'nı delip su yolunu açarsa Şirin'i ona bırakacağını söyler. Ferhat, Şirin'in aşkıyla giriştiği bu güç işi bitireceği sırada, Husrev'in bir hilesi sonucu Şirin'in öldüğünü duyar ve kendini öldürür. Böylece Husrev, Şirin'i elde eder. Ama oğlu Şuriye, üvey annesine âşıktır. Babasını öldürerek tahta geçer, ardından Şirin'e evlenme önerisinde bulunur. Şirin bu öneriyi reddeder, sonra da kendini öldürür. Öykü yalnız divan edebiyatı çerçevesinde kalmamış, halk edebiyatına da geçmiştir. Ama gerek halk öyküsünde, gerekse Karagöz'de konu ve olayın geçtiği yer bütünüyle değişmiştir.
