İbn Sa'd Kimdir?
İslam dünyasında muşhur olan Tabakat (Kitâbu't-Tabaķati'l-Kebir) adlı kitabıyla bilinir. Basra'da tabiin ve tebeu tabiinden olan alimlerden ders aldı. Hadis almak amacıyla Kufe, Medine ve Mekke'ye seyahatlerde bulundu.
Eserleri
1-Kitâbü't-Tabakâtü'l-Kebir: İbn Sa'd'ın en meşhur eseridir. Kaynaklarda ve Leiden 1904-1940 baskılarında bu isimle, Arap ve İslam dünyasındaki yaygın olarak kullanılan İhsan Abbas neşri (Beyrut 1957-1968) et-Tabakâtü'l-Kübrâ ismiyle bilinir. Edvard Sachau tarafından 1904-1917 yılları arasında indeksi ile beraber 9 cilt olarak neşredilmiştir. İslam dünyasında Hicâzî Muhammed Halil tarafından dört cild olarak 1939 yılında Kahire'de, İhsan Abbas tarafından dokuz cilt olarak 1957-1958 ve 1968 yıllarında Beyrut'ta neşredilmiştir.
Tabakât kitaplarının ilki ve günümüze kadar ulaşan en eski kaynaktır. Siyer-Meğâzi ve Tabakât bölümlerinden oluşur. İbn İshak'ın es-Sîretü'n-Nebeviyye ve Vâkidî'nin Kitabu'l-Megâzi'sinden sonra Hz. Peygamber'in hayatı ve şahsiyeti üzerine kaleme alınmış üçüncü eserdir.
Kitap iki ana kısımdan meydana gelir. Birinci kısım Hz. Peygamber'in siretinden; ikinci kısım ise sahabe, tabiin ve onlardan sonra gelen ulemanın hayatlarından bahseder. I. Kitap "Kitabu Ahbâri'n-Nebî" başlığını taşır. Hz. Peygamber'in hayatını çeşitli yönleri ile ele alır. Bu kitabın II. Bölümü'nde ise, Peygamberler tarihi ve başta Hz. Peygamber'in nesebi olmak üzere, çocukluk ve gençlik hayatı anlatılır. Bu kitabın III. Bölümünde ise Medine devri ele alınmıştır. Kitabın II. Cildinin I. bölümü ise Hz. Peygamber'in gazvelerine, II. Bölüm Hz. Peygamber'in, hastalığı, vefatı, defnedilmesi ve mirası konularına tahsis edilmiştir. Ayrıca Medineli meşhur fakihlerin sözlerinin yanında ashab, tabiîn, tebeu't-tabiîn ile kendi vefat tarihine kadar yaşayan râvilerin hayatları yer alır. III. Cilt, ashabın hayatıyla başlayıp tabiîn ve diğerlerinin hayatı ile devam eder. Burada Hz. Ömer'in fey gelirlerini dağıtırken oluşturduğu divan defterlerindeki sahabe tabakası incelenmiştir. Son ciltte ise kadın sahabiler yer almıştır.
Diğer eserleri:
1. Kitâbu't-Tabakât es-Sağîre'nin tek nüshası İstanbul Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi'nde (nr. 435) bulunmaktadır.
2. et-Târih
3. Kitâbu Ahbâru'n-Nebi
4. el-Kasîdetü'l-Hulvâniyye fi İftihari'l-Kahtaniyyîn ala'l-Adnâniyyîn
5. ez-Zührufu'l-Kasrî fi Tercümeti Ebî Said el-Basrî
Siyer Çalışmalarına Yaptığı Katkılar: İbn Sa'd'ın Tabakât'ı sayesinde Hz. Peygamber'in (sas) hayatının tamamı günümüze ulaşmıştır.[12] Onun bu eseri Hz. Peygamber'in siresinin tamamlayıcısı durumundadır. Eseri klasik siret yazma metodunun doruk noktasını ifade eder. Kronolojiye önemli yer verir. Zamanımıza kadar gelen bu önemli kitap, "Tabakât" tarzında yazılan en eski biyografi kitabı olup, İbn İshak'ın kitabı ile beraber Peygamberimizin hayatına dair en önemli kaynağımızdır.
Vâkidi ve ibn Sa'd ile Medine Tarih Ekolü, Irak Tarih Ekolü'yle birleşmiş ve görevini tamamlamıştır. Bundan sonra iki ekolün birleşmesinden meydana gelen İslam Tarih Geleneği devam edecektir.
İbn Sa'd, kendisinden önceki siyer metodolojisini geliştirme konusunda, yeni denemelere de girişmiştir. Bunun yanında Rical ilmine öncülük etmiştir. Tabakât'ı bu alanda bilinen en eski eserdir. Kendisinden sonra Rical konusunda eser yazanları hem içerik hem de metodoloji konusunda etkilemiştir.
İbn Sa'd için son olarak "Hz. Peygamber'in ahlakı, peygamberliğinin alametleri ve vasıfları konularını ele alan ilk meğazi yazarıdır." denilebilir.
