Irmak Nedir?
Özellikle genişliği ve taşıdığı su niceliği bakımından su, dere, çay gibi akarsuların en büyüğü. Çoğu zaman bir deniz ya da göle dökülür. Kimi kurak iklimli bölgelerde ise denize ulaşamadan, buharlaşma nedeniyle yok olur. Irmaklar çeşitli kolların birleşmesinden oluşurlar. Bir ırmak ve kollarının yayıldığı alana "akarsu havzası" ya da "akarsu teknesi" denir. İki akarsuyun havzaları dağların doruklarından geçen bir çizgiyle birbirinden ayrılır. Buna "su bölümü çizgisi" denir. En yüksek dereden ana ırmağa değin, bir akarsuyun tüm kollarıyla birlikte oluşturduğu ağa "akarsu ağı", kaynaktan ağza değin içinde aktığı, ağza doğru eğimli, dar ve çok uzun oluk biçimli yola "akarsu ağı" denir. Bir ırmağın derinliği ve eğimi, ulaşıma elverişliliğini ve elektrik enerjisi elde etme potansiyelini belirleyen unsurlardır. Derin ve geniş ırmaklar kuşkusuz ulaşıma daha elverişlidir. Bununla birlikte, eğer böyle bir ırmağın eğimi fazla ise ya da sık sık çağlayanlarla kesiliyorsa ulaşım için uygun olduğu söylenemez. Öte yandan böyle ırmaklar da elektrik enerjisi üretimine elverişlidir. Bir ırmağın niteliğini belirleyen diğer önemli özellikleri, debisi (belirli bir noktadan bir saniyede geçen su miktarı) ve rejimidir (akarsuyun taşıdığı su miktarında mevsimlere bağlı olarak meydana gelen değişiklikler). Soğuk bölgelerdeki ırmaklar kışın buz tutar, baharda ve yazın ise suları fazlalaşır. Ilıman iklim kuşağındaki ırmakların rejimleri çok çeşitlidir. Kimileri bütün yıl düzenli biçimde akar, kimilerinin suları mevsimlere bağlı olarak alçalıp yükselir. Tropikal bölgedeki ırmaklar genellikle bol sulu olmakla birlikte yaz yağışları yüzünden büyük taşkınlara yol açabilirler. Irmaklar, taşıdıkları sularla geçtikleri yerlerde aşındırma etkisi yaparak yeryüzünün şekillenmesinde de rol oynarlar. Bu, ırmağın (ya da akarsuyun) yukarı çığırında aşındırma, orta ve aşağı çığırında ise biriktirme biçiminde olur. Böylece ırmakların göl ya da denize döküldüğü yerde "delta" oluşur. Bununla birlikte, akıntının fazla olduğu kimi denizlerde, ırmağın getirdiği birikintiler temizlenir. Irmak ağzı içeriye doğru huni biçiminde oyularak "haliç" meydana gelir. Bütün bu özellikler insanların ırmaklardan faydalanma derecesini ve biçimini belirler. Irmaklar, ulaşım, sulama ve elektrik enerjisi üretimi gibi hizmetleri dışında, içlerinde barındırdıkları canlılar, özellikle balıklarla insanlar için aynı zamanda besin kaynağıdırlar. Eskiden ırmak balıkçılığı çok daha yaygındı. Günümüzde ise kent ve sanayi artıklarının sularını kirletmesi nedeniyle birçoğunda balık ve diğer canlılar hemen hemen kalmamış gibidir.
