Katran Nedir?
Taşkömürünün kuru damıtılmasıyla elde edilen ürünlerden biri. Siyah, kötü kokulu, klorlu bir sıvıdır. Sudan biraz ağırdır.
İçinde aromatik hidrokarbonlar ve bunların türevleri ile oksijenli, azotlu, kükürtlü aromatik bileşikler bulunur. Damıtma sırasında % 2-8 oranında hafif yağlar, % 8-10 oranında orta yağlar, % 8-10 oranında ağır yağlar, % 16-20 oranında antrasen yağlar elde edilir ve geride de %50-55 oranında zift kalır. Hafif yağlar 70-170°C arasında elde edilen ve %50-55 benzen, % 5-10 benzen homologları (toluen, ksilenler), % 10-15 naftalin, % 10-12 asitli bileşikler (fenol), % 1-3 bazlar (piridin vb.) ile kükürtlü bileşikler içeren bir karışımdır.
Orta yağlar 170-230°C arasında elde edilir ve içinde başlıca %33-40 naftalin, %15-25 asitler (fenoller), % 5 bazlar (piridin) bulunur. Ağır yağlar 230-270°C arasında elde edilen, başlıca naftalin, antrasen, yüksek moleküllü krezoller ile ksilenoller ve pridin türevleri içeren bir karışımdır. Antrasen yağı 270-360°C arasında elde edilen bir antrasen, fenantren, yüksek fenoller ve bazlar karışımıdır. Ziftteyse % 90-94 karbon bulunur.
Aromatik bileşiklerin yanı sıra çok sayıda boya, ilâç, sentetik kauçuk, böcek öldürücü ve plastik sentezinde katran ve ürünleri hammadde olarak kullanılır.
