Nihilizim Nedir?
Maddî gerçekçiliği yadsıyan ya da en azından gerçeklikle ilgili hiçbir şeyin bilinemeyeceğini ileri süren, buna göre inançları ve değerleri tümüyle yok sayan, dolayısıyla hiçbir ahlâk kuralı tanımayan, her toplumsal tutuma karşı koyan, böyle olmakla kargaşacılığa açılan öğreti, hiççilik. Nihilizmin tarihî kökeni hiçbir gerçekliğe inanmayan sofistlere kadar uzanır.
Ünlü sofist Leontinili Gorgias "varlık yoktur" ya da "hiçbir şey gerçek değildir" derken nihilizmin temellerini atıyordu. "Hatta", diyordu Gorgias, "herhangi bir şey var olsa bile biz o herhangi bir şeyi tanıyamayız." Gorgias'a göre biz herhangi bir şeyi tanısak bile bunu bir başkasına bildiremezdik. Kuşkucular okulunun kurucusu Sextus Empricus da gerçeği bilmemizin olanaksız olduğunu bildirirken nihilizmi geçerli kılıyordu.
19. yüzyılda nihilizmin en büyük adı Alman düşünürü Friedrich Nietzsche'dir. Nietzsche bireycilik adına tüm genelgeçer değerleri yadsır, ayrıca tüm tarihî gelişim umudunu Eski Çağ'a özgü çevrimsellik fikriyle ortadan kaldırır. O dönemlerde Rusya'da da nihilizm akımı Dobrolyubov, Pissarov, Çernişevski, Bakunin gibi yazarların kalemiyle gelişti. Ancak burada nihilizm siyasî bir anlam taşıyordu ve çarlık rejimini yıkmak için yazarların varolan değerleri sarsalaması anlamına geliyordu. Yeni bir şey önermeksizin varolan değerler düzenini yıkma çabası olarak beliren bu eğilim, çar düzenine karşı gelişen devrimci düşüncelere yol açmıştır. Bununla birlikte nihilist düşünce, bir yıkım önermeden önce gelecekle ilgili bir tasarı getiren devrimci düşünceye karşıttır. Rusya'da ortaya çıkan bu hareket tüm açmazlarıyla ve tüm toplumsal açılımlarıyla en açık anlatımını Rus romancı Turgenyev'in "Babalar ve Oğullar" adlı romanında bulur. Turgenyev'in kişileri sıkıntılıdırlar, düzenle sorunlu durumdadırlar; bir yandan bir boşluğu yaşarken bir yandan toplumsal eleştiriye yönelirler, ne var ki toplumda gördükleri aksaklıklar onları topluma yaklaşmaya değil, her şeyden kaçmaya ve tüm değerleri yadsımaya yöneltir. Romanın başkişisi Bazarof'un kendini öldürmesi bu anlamda son derece açıklayıcıdır. Nihilizm hangi görünüm altında olursa olsun yalnızca ve yalnızca düşüncenin hastalanması olarak değerlendirilebilir.
