Okka Nedir?
İlk çağlardan beri Ön Asya ve Ortadoğu ülkelerinde kullanılan eski bir ağırlık ölçüsü birimi. Okka, Arapça bir kelimedir. "Bugge, Kıyye" şeklinde de söylenmektedir.
Okkanın ağırlık ölçüleri ülkelere, şehirlere hattâ bâzan devirlere göre değiştirilmiştir. Meselâ; İslâmiyetten önce kullanılan bir okka, iki bin beş yüz altmış dört gram (2.564 gr) iken, İslâmiyetten sonra en çok kullanıldığı dönem olan yirminci yüzyılın başlarında, bir okka, bin iki yüz seksen iki gram (1.282 gr) olarak kullanıldı. Gene Şam'da, ortaçağda bir okka 600 dirhem, Halep'te 720 dirhem iken, yeni çağda Mısır ve çevresinde bir okka 444,6 gr karşılığı olan 144 dirhem hesap edilirdi. Yine aynı dönemlerde Irak ve çevresinde bir okka (hogge), 5.128 gr yâni 1600 dirhem olarak kullanılırdı.
Orhan Gâzi devrinde yapılan ilk şer'î tespitten sonra, Osmanlı Devletinde de bir ağırlık ölçüsü olarak kullanılmaya başlandı. Bu tespite göre bir okka, bir dirhem-i şer'înin dörtte birinin (yâni 3,148 gramın) 400 katı olarak kabul edildi. Daha sonra 400 dirhemlik okkanın gram cinsinden ağırlık değerlendirmesi, dirhemin gram karşılığı, 3,207 gr olarak kabul edildi. Cumhûriyetin îlânından sonra 26 Mart 1931 târih ve 1782 sayılı ölçüler kânunu ile dirhem, okka, kantar, çeki vs. gibi ağırlık ölçüleri kaldırılarak yerlerine gram, kilogram ve ton kullanılmaya başlandı. Günümüzde Anadolu'nun bâzı yerlerinde halk arasında yapılan alış-verişlerde hâlen okka tâbiri kullanılmaktadır.
Cumhuriyetten önce Osmanlı Devletinde kullanılan irili ufaklı gram cinsinden ağırlık isimleri ve değer miktarları şöyledir:
Zerre::0,0015 gr
Habbe:Dirhemin kırk sekizde biri olup, yarım Tasuc'a eşittir. 0,0668 gr
Tasuc:2 Habbe 0,1336 gr veya yarım 0,1002 gr
Kırat:Bir miskalin yirmi dörtte biri,
4 keçiboynuzu çekirdeği olarak hesap edilirdi. 0.2004 gr
Denk veya Danik:0.80175 gr
Dirhem:4 Denk=3.207 gr
Miskal:24 kırat=4,81 gr
Astar:0,6 vukıyye, 77 gr
Vukıyye:40 dirhem, 128,280 gr
Müd:122 dirhem, 391.25 gr
Rıtl veya Ratl:12 vukıyye, 480 dirhem, 1539.36 gr
Kafız:2 mekûk ölçekte bir ağırlıktır.
Mekûk:Değişik yerlerde değişik ağırlıklarda bir ölçektir. Bâzı yerlerde yarım rıtl, yâni 240 dirhem, umûmiyetle 8 vukıyye,yâni 320 dirhem olup, 1026,24 gr çekmektedir.
Man:2 Rıtl karşılığı yâni 960 dirhem, 3078,75 gr
Kilçe: 8 müd veya 976 dirhem, 3130 gr, 1040 dirhem, 3335 gr olup genellikle Ramazanda fitreler, fetvâ mecmualarındaki ölçeklerin geneli buna göre hesap edilirdi.
Batman: 7697 ile 8000 gr arasında değişirdi.
Vibe: 2928 dirhem, 9390 gr
Okka: 400 dirhem, 1288 gr
Kantar: 44 okka, 56449 gr
Çeki: 4 kantar, 225.798 gr
