Şalter Nedir?
Elektrik devrelerinin aşırı akım ve voltaj sebebiyle hasar görmemesi için ve devrenin normal açılıp kapatılması amacıyla kullanılan elektrik devre kırıcı eleman.
Şalterler bulundukları devrede önceden ayar edildikleri akım değerine ulaşınca devreyi hemen veya gecikmeli olarak açarlar. Şalterlerin devreyi açma özellikleri manyetik veya termik olabilir.
Manyetik şalterlerde akım ayar edilen değeri geçince mevcut sargıdan dolayı manyetik kuvvet artarak bir kolu çeker. Bu kol şalterin kilit mekanizmasına etki ederek devreyi açmasına sebep olur. Termik şalterlerde ise bu işlem bir metal termik koruyucudan akım geçmesiyle ısınıp bükülmesi sûretiyle sağlanır. Devredeki arıza giderilince şalter tekrar kurulur.
Şalterin termik veya manyetik olarak devreyi açmasına triplemesi denir. Bu tripleme zamânı koruma cinsine göre değişebilir. Tripleme koruma röleleri yardımıyla olur. Meselâ, kısa devre korumaları için sıfır olan tripleme zamânı; ters akım, aşırı akım korumaları için 5-20 sâniye gecikmeli olabilir. Şalter triplenerek devreyi açtıktan sonra tekrar kurulmaması için trip kilit mekanizması da vardır. Bu kilidin görevi arıza giderilmeden tekrar şalterin kapatılmaması içindir. Arıza giderilince reset düğmesine basarak şalter kurulabilir duruma getirilir.
Enerji nakil hatları gibi büyük elektrik devreleri olsun, ev tesisatı gibi küçük elektrik devreleri olsun, enerjinin başlangıcından kullanıldığı noktaya doğru koruma değerleri gittikçe küçülen birçok şalter kullanılır. Büyük enerjili devrelerde şalter açıp kapama işlemi oldukça hassas bir şekilde yapılır. Şalter kontaklarının açma veya kapama esnâsında kontaklarının aşırı elektrik akım atlamasından dolayı erimemesi için elektrik devre yükünün az olmasına dikkat edilir.
Kullanıldığı yerlere göre şalterler değişiktir. En basit şalter elle çalışan mekanik bıçak şalterdir. Bıçak şalter devreyi açan basit bir bakır lâmbadan ibârettir. Bıçak şalterlerin birçok devreyi açıp kapatan daha mükemmel şekline paket şalter denir. Elektrik enerjisini seçimli olarak iki ayrı devreye besleyebilen enversöz şalterler, hem mekanik, hem de otomatik kurulabilir olmak üzere iki türlüdür. Şalterlerin çoğu otomatik olarak sınıflandırılan güç tevzi tablolarında bulunan termik manyetik şalterlerdir. Kontaktörler röle ile şalter arası devre açıp kapayıcı elektrik cihazlarındandır. Şalterlerin yüksek voltaj hatlarında kullanılmalarına ise disjonktör ismi verilir.
