Dolaşım Sistemi
Kanın vücutta hareketini sağlayan sistem. Görevi dokulara gerekli maddeleri götürmek ve artık maddeleri dokulardan uzaklaştırmaktır. Bu görevi kalp, akciğer ve damarların ortaklaşa çalışmasıyla yerine getirir. Dolaşım, bu organlardaki kasların çalışmasıyla gerçekleşir. Kalp dört bölümlüdür: Sağ kulakçık, sağ karıncık, sol kulakçık ve sol karıncık. Sağ bölmelerde daima kirli kan bulunur. Ayrıca kalbin üstündeki toplardamarlarda toplanan kanın ağırlığı, nefes alırken diyaframın organlara yaptığı basınç, yerçekimi etkisiyle kanın aşağı akmasını engelleyen toplardamar kapakçıkları da dolaşıma yardımcı olur. Dolaşım, büyük dolaşım (temiz kan dolaşımı) ve küçük dolaşım (kirli kan ya da akciğer dolaşımı) olarak iki bölümdür. Büyük dolaşımda kan, kalbin sol karıncığından aort atardamarıyla çıkar, tüm vücudu dolaştıktan sonra toplardamarlar (ven) aracılığıyla kalbin sağ kulakçağına döner. Küçük dolaşımdaysa, sağ karıncıktan akciğer atardamarıyla (pulmoner arter) çıkan kan akciğerlerdeki alveol denen hava keseciklerine ulaşır, burada içindeki karbon dioksidi bırakıp oksijen alır ve temizlenmiş olarak sol kulakçığa döner. Dolaşımda kan, atardamarlardan arteriol denen daha ufak damarlara, oradan da kapiller denen çok ince kılcal damarlarla doku hücrelerine yaklaşır. Bu evrede hücreler çevresindeki dokulararası sıvıyla (akkan, lenf) arasında bir geçiş (difüzyon) başlar. Kanla gelen besin eriyikleri, su ve oksijen, dokulara, buralarda oluşan metabolizma ürünleri de kana geçer. Dokulararası sıvı da damarlarla göğüs kanalına dökülür. Kanalın alt kısmı, Peke sarnıcı denen bir hazne şeklindedir. Vücudun sol tarafından gelen akkan sol köprücükaltı toplardamarına; sağ tarafından gelen akkansa sağ köprücükaltı toplardamarına geçer. Bu olaya da akkan (lenf) dolaşımı denir. Tansiyon denen kan basıncı atardamarlarda yüksek, toplar ve kılcal damarlarda düşüktür. Tansiyon denince, esas olarak koldaki atardamarlarda ölçülen basınç akla gelir. Kalp kanı pompalarken basınç daha yüksek (sistolik basınç), kanı içine alırken daha düşüktür (diastolik basınç). Bunlara büyük ve küçük tansiyon da denir. Atardamarlar kalın çeperli ve sarımtıraktır. Esneklik ve kasılganlık, temel özellikleridir. Kılcal damarlar 4-16 mikron çapındadır ve tek bir endotel tabakasından oluşmuştur. Peritelyal denen hücreler, kasılmalarını sağlar. Damarları yöneten sinir sistemindeki (vazomotor sistem) bozukluk, baş dönmelerine ve bayılmalara yol açar. Kalbin hızlı atmasına taşikardi, yavaş atmasına bradikardi ve düzensiz nabız atışlarına da aritmi adı verilir. Kalbin gönderdiği kanın azalması ya da kanın yanlış dağılımı şoklara neden olur. Damarların yırtılmasıyla doku içinde kan toplanmasına hematom denir. Gebelikte görülen kanın damarda pıhtılaşması, dolaşımı olumsuz etkiler. Bir kan pıhtısının damarı tıkamasına ise amboli denir.
