Edebiyat terimi olarak Edeb-i Kelâm: Acı, hoş olmayan, ayıp, çirkin, kaba veya uğursuz sayılan şeyleri kendi adlarını söylemeden başka sözle ifade etmek. Buna asâlet ve mümtaziyet adları da verilir. Edeb-i Kelâm, bir düşünceyi, bir olayı incelik, asâlet ve nezaketle ifade etmek için anlam, kendine ait olmayan kelimeyle karşılanır. Genellikle şu üç durumda bu yola başvurulur:
1. Sözü kabalıktan kurtarmak için.
Ölen birisi hakkında "ölüm" yerine "Rahmet-i Ralman'a kavuştu", "sizlere ömür", işi elinden alındığını bildirmek üzere "Affedildiniz" denmesi gibi.
2. Ta'zim veya ifadeyi süslemek için. Şeyh Galib'in aşağıdaki iki beyitten ilki ta'zim, ikincisi tezyine (süslemeye) örnektir:
Bir şeb ki Sarâ-yı Ümmehânî
Olmuşdu o mâhın âsumânî
Giydikleri âftâb-ı temmûz
İçtikleri şûle-i cihan-sûz
3. İfadeyi fesahat yönünden bozacak ses, kelime ve terkiplerin tekrarından kaçınmak için.
1. Sözü kabalıktan kurtarmak için.
Ölen birisi hakkında "ölüm" yerine "Rahmet-i Ralman'a kavuştu", "sizlere ömür", işi elinden alındığını bildirmek üzere "Affedildiniz" denmesi gibi.
2. Ta'zim veya ifadeyi süslemek için. Şeyh Galib'in aşağıdaki iki beyitten ilki ta'zim, ikincisi tezyine (süslemeye) örnektir:
Bir şeb ki Sarâ-yı Ümmehânî
Olmuşdu o mâhın âsumânî
Giydikleri âftâb-ı temmûz
İçtikleri şûle-i cihan-sûz
3. İfadeyi fesahat yönünden bozacak ses, kelime ve terkiplerin tekrarından kaçınmak için.
Benzer Edebiyat Terimleri:
- Itnab
Gereksiz yere sözü uzatma.
- La-Edri
Kimin tarafından söylendiği ya da yazıldığı bilinmeyen şiirlerin altın
- Devriye
İnsanın ve evrenin Tanrı'dan gelip tekrar Tanrı'ya dönmesi görüşünü te
- Dipnot
Yazarın yararlandığı kaynakları ve alıntıları metnin geçtiği yerlerde
- Mizahi
Güldürme amacı güden, gülmece niteliği taşıyan.
- Örnekseme
Dilde yeni bir sözcük yaratmada tutulan yol.
- Alıntı
Öne sürülen bir savı ya da düşünceyi açmak, geliştirmek için o sav ya
- Teşbih-i Beliğ
Benzetmenin, yalnızca temel ögeleriyle yapılan söz sanatı, yalın benze
- Tenasüb
Divan edebiyatında anlamları arasında bağlantı bulunan sözcüklerin ayn
- Yedekli Koşma
Doğu Anadolu ile Azeri alanına giren bölgelerde saz ozanlarının söyley
