Tezhip Nedir?
El yazması kitaplarda, sayfaların yaldız ve boya ile süslenmesi sanatı. Tezhip sözcüğü, Arapçada altınlamak anlamına gelir. Tezhip en çok el yazması kitaplarda kullanılmakla birlikte, tek levha hâlindeki yazıların çevresinin de tezhiplendiği görülür. Bu süsleme, kitap içinde en çok baş sayfalarda kullanılmıştır
Özellikle Kur'anıkerim'in ilk iki sayfasının bu tür bir süslemeyle doldurulması, neredeyse bir kural hâline gelmiştir. Kur'anıkerim'in dışındaki kitaplarda da genellikle metnin başında tezhipli bir besmele bölümü koymak yeterli olmuştur. Bu tür baş sayfalarda besmelenin zemini ve çerçevesi de tezhiplidir. Ayrıca çoğu kez yazının üst kısmında tezhipli bir tepelik bölümü yer alır. Kitapta metin kısmından önce gelen bir ya da iki sayfa daha fazla tezhipli olabilir. Bu tür sayfalarda genellikle yazı bulunmaz, figürsüz süsleme tüm sayfayı kaplar. Ortasında yalnızca madalyon biçiminde bir süslemenin yer aldığı örnekler de vardır. Topkapı Sarayı Kütüphanesinde bulunan Hünername'nin (H.1524) zengin bir biçimde süslenmiş sayfasında cetvelle çevrili, yazı yazmaya ayrılmış bölümün ortasında "şemse" denilen oval bir madalyon yer almaktadır. Ayrıca köşelikler ve zengin bir çerçeve de düzenlemeyi tamamlamıştır. Bunların dışındaki alan çoğunlukla boş bırakılırdı. Bu örnekteyse ebru adı verilen mermer taklidi süsleme ve bunun üstüne serpilmiş altın yani zerefşan bulunmaktadır.
Bazen ilk sayfada bir çiçek ya da çiçek buketi yer alır. Bu, özellikle 18. yüzyıl ve sonrasında kullanılmış bir yöntemdir. Çiçekler, dönemine göre az ya da çok natüralist işlenmiş olabilir. En sık kullanılan çiçek ise güldür. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesinde bulunan yazmada (A.5668) ise oldukça stilize işlenmiş bir zerrinin karşılıklı iki sayfada simetrik olarak yer aldığı görülür.
Kitabı tanıtıcı ve kimin için yazıldığını belirten bilgiler de tezhipli madalyonlar içinde yer alabilir. Bu tür sayfalara "Zahriye", bu amaçla yapılan süslemeye ise zahriye tezhibi denir.
Kur'anıkerim en çok tezhiplenen kitaptır. Kur'an yazmanın ve süslemenin sevap sayılmasının bunda büyük etkisi vardır. Özel önem verilmiş pek çok örnekte baştaki ilk iki sayfanın tamamının yanı sıra, sure başlıkları da tezhiplenmiştir. Surenin adının belirtildiği yazı da, farklı bir renkle örneğin beyaz ya da altınla yazılır ve bu yolla normal metinden ayrılır. Yazıdan arta kalan bölümdeyse dönem üslûbunun gereği olan süslemeler yer alır.
