Tanzimat Fermanı
Tanzimat-ı Hayriye ya da Gülhane Hatt-ı Hümayunu adıyla da anılan bu ferman, 3 Kasım 1839′da Topkapı Sarayı'nın Gülhane Parkı'nda, elçilerin ve devlet adamlarının önünde okunarak ilân edilmiştir. Ferman, batı ülkelerinin baskısıyla ilân edilmiştir. Tanzimat Fermanı ile getirilen başlıca yenilikler şunlardır: Müslüman ve gayrimüslim olan herkesin can, mal, namus güvenliği sağlanacak, vergiler herkesin gelirine göre alınacak, askerlik belirli bir düzene göre olacak, mahkemeler herkese açık olacak, mahkeme kararı olmadan kimse idam edilmeyecek, herkesin kendi malını istediği gibi kullanma ve miras hakkı olacaktır. Bu ferman ile devlet yönetiminde padişahın yetkileri sınırlandırılarak, yasaların üstünlüğü ilkesi getirilmiştir. Tanzimat Fermanı anayasaya atılan ilk adımdır. Tarihte Tanzimat Fermanı'ndan (1839), I. Meşrutiyet'in ilânına (1876) kadar geçen döneme Tanzimat Dönemi denir. Bu dönemin en önemli devlet adamları; Mustafa Reşit Paşa, Ahmet Cevdet Paşa, Mithat Paşa, Ali Paşa ve Fuat Paşadır. Ahmet Cevdet Paşa "Mecelle" adıyla tanınan kanunları yapmıştır. Mithat Paşa ise Meşrutiyet'in ilânı ve Kanun-î Esasî konularında çalışmıştır.
Tanzimat Döneminde ortaya çıkan düşünceler, Atatürk ilke ve inkılâplarında en yüksek noktasına ulaşmış ve Cumhuriyet Döneminde uygulanma olanağına kavuşmuştur.
