Edebiyat terimi olarak Aks, Akis: Bir cümlede, bir dizede iki sözcüğün ya da sözcük topluluklarının yerleri değiştirilerek yapılan söz sanatı. Cümle ya da dizede bir sözcük diğerinin önüne ya da arkasına getirilerek cümle ya da dize tekrarlanır. Tard ü aks veya aks ü tebdil de denir. Aks-i tam (tam akis) aks-i nakıs (eksik akis) olmak üzere iki türü var.
Aks-i tam, cümle ya da dizenin anlamlı iki parçası kalıp halinde yer değiştirir, ekleme ve çıkarma yapılmaz. Örneğin:
Mümkün değil Hudâyı bilmek de bilmemek de
Mâtem görünür şâdi şâdi görünür mâtem
Aks-i nakıs, Cümle ya da dizelerde anlamlı sözcük topluluklarının yerlerinin bazı ekleme ve çıkarmalar yaparak değiştirilmesi yöntemidir. Örneğin:
Hayran oluyor kudretine, sun'una insan
Hayran oluyor kudretine, sun'una hayran
İsmail Safa
Gelse der-gâhına ikrâm görürler küremâ
Kürema dergehine gelse görürler ikrâm
Ziya Paşa
Aks-i tam, cümle ya da dizenin anlamlı iki parçası kalıp halinde yer değiştirir, ekleme ve çıkarma yapılmaz. Örneğin:
Mümkün değil Hudâyı bilmek de bilmemek de
Mâtem görünür şâdi şâdi görünür mâtem
Aks-i nakıs, Cümle ya da dizelerde anlamlı sözcük topluluklarının yerlerinin bazı ekleme ve çıkarmalar yaparak değiştirilmesi yöntemidir. Örneğin:
Hayran oluyor kudretine, sun'una insan
Hayran oluyor kudretine, sun'una hayran
İsmail Safa
Gelse der-gâhına ikrâm görürler küremâ
Kürema dergehine gelse görürler ikrâm
Ziya Paşa
Benzer Edebiyat Terimleri:
- İnşa
Divan edebiyatında edebi sanatlarla yüklü, süslü düzyazılara verilen i
- Epope
Kahramanlık konusunu işleyen uzun şiirler. Kelimenin aslı "konuşma, nu
- Hasaset
Sözcük anlamı cimrilik. Ahlaka aykırı sayılan sözcükleri edebi eserler
- Şiir
Dilin doğuşuyla oluşmaya başlayan; bütün edebiyat türlerine kaynaklık
- Sohbet
Bir konunun ya da düşüncenin bir başkasıyla konuşuyormuş gibi işlendiğ
- Karşıtlama
Birbirine karşıt olan iki düşünce ya da iki hayali bir ilgi kurarak ay
- Mukteza-yı Hâl
Uslûpta zamana, yere, duruma ve hitâp edilen kişilere göre dili ayarla
- Hâyîde
Ağızdan ağıza dolaşmış, herkes tarafından kullanılmış, çok duyulmuş sö
- Hikmet
1. Doğadaki nesnelerin mahiyetini, asıllarını anlatan bilgi, ahlaki ve
- Mitoloji
1. Tarih öncesine ait efsaneleri, masalları inceleyen bilim.
2. Mit
