Edebiyat terimi olarak Aks, Akis: Bir cümlede, bir dizede iki sözcüğün ya da sözcük topluluklarının yerleri değiştirilerek yapılan söz sanatı. Cümle ya da dizede bir sözcük diğerinin önüne ya da arkasına getirilerek cümle ya da dize tekrarlanır. Tard ü aks veya aks ü tebdil de denir. Aks-i tam (tam akis) aks-i nakıs (eksik akis) olmak üzere iki türü var.
Aks-i tam, cümle ya da dizenin anlamlı iki parçası kalıp halinde yer değiştirir, ekleme ve çıkarma yapılmaz. Örneğin:
Mümkün değil Hudâyı bilmek de bilmemek de
Mâtem görünür şâdi şâdi görünür mâtem
Aks-i nakıs, Cümle ya da dizelerde anlamlı sözcük topluluklarının yerlerinin bazı ekleme ve çıkarmalar yaparak değiştirilmesi yöntemidir. Örneğin:
Hayran oluyor kudretine, sun'una insan
Hayran oluyor kudretine, sun'una hayran
İsmail Safa
Gelse der-gâhına ikrâm görürler küremâ
Kürema dergehine gelse görürler ikrâm
Ziya Paşa
Aks-i tam, cümle ya da dizenin anlamlı iki parçası kalıp halinde yer değiştirir, ekleme ve çıkarma yapılmaz. Örneğin:
Mümkün değil Hudâyı bilmek de bilmemek de
Mâtem görünür şâdi şâdi görünür mâtem
Aks-i nakıs, Cümle ya da dizelerde anlamlı sözcük topluluklarının yerlerinin bazı ekleme ve çıkarmalar yaparak değiştirilmesi yöntemidir. Örneğin:
Hayran oluyor kudretine, sun'una insan
Hayran oluyor kudretine, sun'una hayran
İsmail Safa
Gelse der-gâhına ikrâm görürler küremâ
Kürema dergehine gelse görürler ikrâm
Ziya Paşa
Benzer Edebiyat Terimleri:
- Makale
1- Bir sonuca varmak amacıyla herhangi bir konuda bir düşünceyi, görüş
- Selh
Başkasına ait bir şiirin anlamını alıp kelimelerini değiştirerek yenid
- İkmal
Bir cümledeki anlamı, ardından gelen cümleyle tamamlamak. Her iki cüml
- Anlatım
Duygu ve düşüncelerin sözlü ya da yazılı ifadesidir. Edebiyatta daha ç
- Dadaizm
Tristan Tzara ve arkadaşlarınca Fransa'da geliştirilen, 1916'da dil ve
- Hak
Tanrı'nın adlarından biridir. Gerçek ve adalet anlamında da kullanılır
- Deyişme
Halk edebiyatında âşıkların karşılıklı şiir söylemesi. Atışma da denir
- Aed
Eski Yunanlılarda şiirlerini lirle söyleyen saz şairlerine verilen ad.
- Falname
Fal ile ilgili kitap. Falın her bir çeşidine göre düzenlenen eserler.
- Metin
Bir yazıyı oluşturan ses, sözcük, cümle, birbirini izleyen cümleler bü
