Edebiyat terimi olarak Aks, Akis: Bir cümlede, bir dizede iki sözcüğün ya da sözcük topluluklarının yerleri değiştirilerek yapılan söz sanatı. Cümle ya da dizede bir sözcük diğerinin önüne ya da arkasına getirilerek cümle ya da dize tekrarlanır. Tard ü aks veya aks ü tebdil de denir. Aks-i tam (tam akis) aks-i nakıs (eksik akis) olmak üzere iki türü var.
Aks-i tam, cümle ya da dizenin anlamlı iki parçası kalıp halinde yer değiştirir, ekleme ve çıkarma yapılmaz. Örneğin:
Mümkün değil Hudâyı bilmek de bilmemek de
Mâtem görünür şâdi şâdi görünür mâtem
Aks-i nakıs, Cümle ya da dizelerde anlamlı sözcük topluluklarının yerlerinin bazı ekleme ve çıkarmalar yaparak değiştirilmesi yöntemidir. Örneğin:
Hayran oluyor kudretine, sun'una insan
Hayran oluyor kudretine, sun'una hayran
İsmail Safa
Gelse der-gâhına ikrâm görürler küremâ
Kürema dergehine gelse görürler ikrâm
Ziya Paşa
Aks-i tam, cümle ya da dizenin anlamlı iki parçası kalıp halinde yer değiştirir, ekleme ve çıkarma yapılmaz. Örneğin:
Mümkün değil Hudâyı bilmek de bilmemek de
Mâtem görünür şâdi şâdi görünür mâtem
Aks-i nakıs, Cümle ya da dizelerde anlamlı sözcük topluluklarının yerlerinin bazı ekleme ve çıkarmalar yaparak değiştirilmesi yöntemidir. Örneğin:
Hayran oluyor kudretine, sun'una insan
Hayran oluyor kudretine, sun'una hayran
İsmail Safa
Gelse der-gâhına ikrâm görürler küremâ
Kürema dergehine gelse görürler ikrâm
Ziya Paşa
Benzer Edebiyat Terimleri:
- İbda
Yaşanılan dönemin sanat anlayışı içinde olağanüstü bir eser yaratma. Ö
- Araçsız Üslup
Bir fikri, bir duyguyu söyleyenlerden doğrudan doğruya aktarmak. Monol
- Halk Edebiyatı
Halk ozanlarının İslamiyetten önceki göçebe kültür döneminin gelenekle
- Perde
Tiyatro yapıtlarında, oyunun belli başlı bölümlerine verilen ad.
- Bend
Bir manzumeyi oluşturan, ikiden çok dizeli parçalardan her birinin adı
- Düz Değişmece
Mecaz-ı Mürsel denilen söz sanatı, ad aktarması. Benzetme amacı güdülm
- Mürsel Mecaz (Düz Değişmece)
Benzetme amacı güdülmeden ya da benzetme ilgisi bulunmaksızın bir sözü
- Sone
İlk iki bendi dörtlük, son iki bendi üçlük on dört mısradan oluşan naz
- Aksiyon
Bir edebi eserde olguların akışıdır. Örneğin bir romandaki aksiyon, ta
- Mizah
Olayları, durumları, kişileri gülünç yönleriyle yansıtan yapıtların bu
